In de jaren 80 van de vorige eeuw zat de AVR in haar maag met een enorme hoeveelheid AVI-slakken (ook wel bekend als “bodemas”), die zelfs dusdanig groot was dat de verbranding van (huis)vuil stilgelegd dreigde te worden. Deze “slakken” zijn een restproduct van deze verbranding en ook wel bekend als “bodemas”. Anders dan vaak gedacht wordt, is er niet alleen huisvuil verbrand, maar ook chemisch afval. Zo zijn er ook grote hoeveelheden afkomstig van de EMK in de ovens beland. Dit heeft tot gevolg dat de AVI-slakken bij het plaatsen al sterk verontreinigd waren. Toen eind jaren 80 duidelijk werd dat het EMK-terrein “voor de eeuwigheid” ingepakt zou worden en er ophoogmateriaal nodig was, bood dit de overheid een uitgelezen kans om op deze locatie nog veel te (laten) dumpen. Inmiddels mogen slakken met deze extreem lage kwaliteit zelfs niet meer op (nieuwe) IBC-locaties toegepast worden.
Al in het Raamsaneringsplan valt te lezen dat uit de analyse van de slakken op het EMK-terrein volgt dat antimoon, koper en molybdeen overschrijdingen van de BNV (Bouwstoffen Niet Vormgevend) laten zien. Dat is sowieso al een veel lagere norm dan er voor grond wordt toegepast. In drie van de negen monsters is voor antimoon ook sprake van een overschrijding van de IBC Bouwstof. Inmiddels is ook gebleken dat de slakken PFAS/PFOS-houdend zijn. Uitloging heeft jarenlang plaatsgevonden, doordat de slakken niet conform de destijds gestelde voorwaarden in voldoende mate geïsoleerd zijn (geweest) van het grondwater. In 2021 kwam dankzij ons onderzoek aan het licht dat lozingsnormen langdurig overschreden zijn zonder dat hiertegen werd opgetreden. Het raamsaneringsplan brengt hier geen verandering in; veel van de PFAS/PFOS-houdende slakken zullen in het gebied blijven en blijven uitlogen. In het nu ter discussie staande uitvoeringsplan 2.0, evenals in onderhavige de beschikking van het college van Gedeputeerde Staten van 12 juni 2023 wordt aangegeven dat in de Stormpolder “op basis van de diepte en de herkomst de niet met EMK gerelateerde stoffen verontreinigde grond en de niet met EMK gerelateerde stoffen verontreinigde AVI-slakken worden herschikt of hergebruikt bij diverse graafwerkzaamheden op de gehele locatie in de bodemlaag tot maximaal NAP +3,0 m.”
De methodologie bij de sanering bestaat, wat betreft de slakken, aldus uit een tweedeling. Enerzijds zijn er de AVI-slakken die visueel verontreinigd zijn met EMK-gerelateerde stoffen, in het saneringsplan ook wel “vieze AVI-slakken” genoemd. Deze worden, zo wij begrijpen, volledig verwijderd en afgevoerd. Anderzijds zijn er slakken waarbij geen sprake is van visuele EMK-gerelateerde verontreiniging, het uitvoeringsplan heeft het hier over “schone AVI-slakken”. Deze worden herschikt en teruggeplaatst, zowel onder als boven de grondwaterspiegel. De bezwaren in dit hoofdstuk zijn voornamelijk gericht tegen deze laatste categorie slakken. Het uitnemen en reinigen van slakken zien wij als een goede zaak. Wij zijn echter van mening dat dit voor alle slakken moet gebeuren. Mocht dit niet mogelijk zijn, dan zijn wij van mening dat de sanering moet worden aangehouden tot het moment dat deze mogelijkheid zich wel voor doet. Voor dit hoofdstuk is relevant dat wordt gesproken over AVI-slakken, moet worden gelezen: De volgens het uitvoeringsplan als “schone AVI-slakken” aan te merken slakken.
Het uitvoeringsplan bevat met betrekking tot de slakken een aantal verkeerde aannames, juridische onmogelijkheden, technische fouten en feitelijke omissies. Wij zullen daarnaast betogen dat de slakken er op dit moment illegaal liggen en derhalve verwijderd moeten worden, voor zover de slakken niet om die reden verwijderd moeten worden, ze niet in de grond kunnen blijven, in elk geval nooit teruggeplaatst kunnen worden en het huidige saneringsplan m.b.t. de slakken niet voldoet aan zijn eigen uitgangspunten en derhalve niet mocht worden vastgesteld.
De AVI-slakken liggen sinds 1999 illegaal op het EMK-gifterrein
De inbreng van de slakken eind jaren 80 heeft in strijd met toenmalige regelgeving plaatsgevonden. In het bijzonder wijzen we op het volgende:
Op 10 mei 1989 (kenmerk 340311/29) hebben Gedeputeerde Staten aan het hoofd van de afdeling Bodemsanering van de Provincie Zuid-Holland een vergunning in de zin van de Afvalstoffenwet zoals deze op 10 mei 1989 gold verleend voor de toepassing van de AVI-slakken als ophoogmateriaal op het EMK-terrein (Bijlage 4A). De slakken liggen er dan echter al enige tijd. De ophoging is kort daarna namelijk al gereed. In de bij het vorige bezwaar aangehaalde beschikking van 25 april 1989 staat iets cruciaals:
(…) de vergunning te verlenen voor een termijn van 10 jaar.
De desbetreffende alinea is ook door Pels Rijcken in een advies geciteerd. Ondanks herhaaldelijk aandringen heeft noch DCMR noch de Provincie Zuid-Holland aan kunnen tonen dat er uiterlijk in 1999 een vervolgbesluit genomen is waarmee er vergunning is verleend voor een nieuwe termijn. Wij kunnen niet anders dan concluderen dat voor de aanwezigheid van de AVI-slakken in het EMK-terrein al 25 jaar een vergunning ontbreekt.
Het ontbreken van een geldige vergunning houdt voor ons in dat de hele discussie over de slakken een volkomen academische zou worden. Ze mogen er niet (meer) liggen. Alsnog na 25 jaar legaliseren, zou ook niet gaan: deze kwaliteit slak mag niet meer toegepast worden. Zelfs niet in IBC-locaties. Dus voordat er weer slakken uitgenomen, herschikt, ondergegraven enz. gaan worden, zal er wat ons comité betreft eerst duidelijkheid moeten komen over de status. Iets wat er niet mag liggen, zou dus in feite weg moeten.
Provincie overtrad in jaren 80 de regels
In 2020 beoordeelt Pels Rijcken (Bijlage 4D) een concept-document “PFAS Onderzoek Stormpolderdijk” van TTE daarin lezen we onder “6. Redeneerlijn en toetsingskader aanpak PFAS/AVI-slakken”:
De AVI-slakken zijn toegepast als bouwstof binnen de huidige IBC-locatie.
Dit is gedaan met een Afvalstoffenwet-vergunning van Gedeputeerde
Staten Zuid-Holland (1989), met als eis dat de slakken moeten worden
toegepast binnen de IBC-condities waarbij het onttrokken grondwater
gezuiverd wordt. In documenten voorafgaand aan dit besluit werd nog
gesproken over het toepassen van de AVI-slakken boven de
grondwaterspiegel. Dat lijkt ook impliciet aan dit besluit ten grondslag te
liggen. Ten gevolge van een ontwerpfout is dit niet op die wijze tot stand
gekomen, met als gevolg dat een deel van de AVI-slakken steeds in het
grondwater heeft gelegen. Dit heeft tot gevolg (gehad) dat via uitloging
Antimoon en Molybdeen (de zogenaamde amphotere metalen) in het
grondwater terecht (zijn ge)komen.
Deze tekst vinden we nu in aangepaste vorm (er is bijv. geen sprake meer van “een ontwerpfout”) terug op pagina 9 van bijlage 6 bij het Uitvoeringsplan 2.0 :
De AVI-slakken zijn toegepast als bouwstof binnen de huidige IBC-locatie.
Dit is gedaan met een Afvalstoffenwetvergunning van Gedeputeerde Staten
Zuid-Holland (1989), met als eis dat de slakken moeten worden toegepast
binnen IBC-condities waarbij het onttrokken grondwater gezuiverd wordt.
In documenten voorafgaand aan dit besluit werd nog gesproken over het
toepassen van de AVI-slakken boven de grondwaterspiegel. Dit lijkt ook
impliciet aan dit besluit ten grondslag te liggen. Het ontwerp van de IBC-
maatregel ging uit van het toepassen van alle AVI-slakken boven de
grondwaterspiegel. Na de aanleg blijkt echter dat de grondwaterspiegel
binnen de IBC-kuip stijgt tot 2 a 3 meter boven het ontwerppeil voor het
grondwater. Het resultaat is dat een groot deel van de AVI-slakken sinds de
jaren ‘90 (permanent) in contact is met het grondwater. Dit heeft tot gevolg
(gehad) dat via uitloging Antimoon en Molybdeen (de zogenaamde
amphotere metalen) in het grondwater terecht (zijn ge)komen. Deze
metalen behoren niet tot de “EMK-gerelateerde” verontreinigingen (teer- en
olieproducten).
Dit is een onjuiste weergave van het besluitvormingsproces. In 1988/1989 wisten Gedeputeerde Staten dat de “berging” van de AVI-slakken niet conform de toepassingsvoorwaarden zal zijn en hier is ook zeer duidelijk over gecorrespondeerd. Een belangrijk deel van deze correspondentie maakt deel uit van de aanbestedingsdocumenten en was dus bekend bij de opsteller van zowel het Raamsaneringsplan als het bovengenoemde onderzoek. In beide gevallen wederom TTE. In de “Bevestiging overeenkomst tot afname van gesorteerde AVI slakken door Provincie Zuid-Holland” (Bijlage 4B) van 13 juli 1988 wijst de Afvalverwerking Rijnmond (AVR) er meermaals op dat de afnemer voornemens is de slakken deels in het grondwater te storten en dat dit niet conform toepassingsvoorwaarden is:
Uitdrukkelijk verzoeken wij u ons vooraf te bevestigen dat met uw medeweten en
instemming in dit projekt de slakken ten dele in het grondwater worden aangebracht.
De konditie, volgens voornoemde correspondentie, dat de AVI slakken slechts mogen
worden toegepast 0,5 m1 boven de gemiddeld hoogste grondwaterstand wordt
derhalve niet gerespecteerd. Wij verzoeken u ons voor de consequenties
hieruit voortvloeiend schriftelijk te vrijwaren.
De reactie van Gedeputeerde Staten komt in een brief van 2 september 1988 (Bijlage 4C):
(..) Naar aanleiding van het toepassen van bedoelde slakken zonder
afvalstoffenwetvergunning op het EMK-terrein te Krimpen a/d IJssel en
binnen een hoogte van 0,5 m. boven de gemiddelde hoogste
grondwaterstand en onder geheel gesloten afdekking, delen wij u het
volgende mede:
De toepassing van de slakken voldoet niet aan de normaal te stellen
milieuhygiënische randvoorwaarden te weten de toepassing (ruim) boven
het grondwaterniveau. Gegeven het feit dat de toepassing een onderdeel is
van de volledige isolatie van een bodemsaneringslocatie, welke wordt
voorzien van een uitgebreid pakket aan controle en beheersvoorzieningen
en dat de emissies uit de slakken in geen verhouding staan tot de emissies
uit de verontreinigde bodem, wordt de toepassing acceptabel geacht. Om
deze redenen wordt dan ook afgezien van de vereiste vergunnings-
procedure en kan worden volstaan met een projectbeschrijving.
Er is dus geen sprake van dat het – zoals door TTE gesteld – “impliciet” de bedoeling was dat de slakken boven grondwater toegepast zouden worden. Het voorgaande is relevant omdat in een in het kader van deze hersanering door Pels Rijcken opgesteld “Aanvullend advies AVI-slakken EMK-terrein” van 14 oktober 2021 onder 3.10 te lezen valt:
Door een stijgend grondwaterpeil binnen de IBC-kuip, staat een deel van
AVI-slakken sinds de jaren ’90 in contact met grondwater.
Hoewel het grondwaterpeil in de kuip mogelijk inderdaad hoger is opgelopen dan oorspronkelijk was voorzien, was het contact met het grondwater niet onvoorzien en niet (alleen) het gevolg van een ontwerpfout of een onvoorziene ontwikkeling; de overheid heeft hier doelbewust aan meegewerkt en alle voorwaarden wat dit betreft geschonden en is onzes inziens verantwoordelijk voor de gevolgen van de uitloging van onder andere zware metalen en PFAS. Wij zijn van mening dat dit eerst hersteld moet worden alvorens er nieuwe handelingen met de slakken plaatsvinden. Uit het voorgaande blijkt dat het plaatsen van de AVI-slakken eind jaren ’80 in strijd met de zorgplicht uit artikel 13 van de toen geldende WBB is geweest als ook in strijd met het toen geldende vergunningstelsel. Het ligt dan ook op het pad van Gedeputeerde Staten om de slakken nu in hun volledigheid te verwijderen en te verwerken.
Handhavingsverzoek
Aangezien het Comité Betere Aanpak EMK-gifterrein ervan overtuigd is dat de slakken er niet meer mogen liggen, is er op 26 september 2023 een verzoek tot handhaving ingediend bij de DCMR. Dit verzoek tot handhavend optreden is op 4 december 2023 afgewezen. Het comité heeft daarom op 8 januari 2024 een bezwaarschrift ingediend. Op 14 maart heeft er een hoorzitting van de provinciale bezwarencommissie plaatsgevonden. Het volledige procesdossier met alle hierboven vermelde documenten vind je hier:
De hoorzitting was een blamage voor met name de DCMR. Vragen van de commissie konden niet of niet goed beantwoord worden. De gegeven verklaringen bleken bovendien substantieel af te wijken van de eerdere schriftelijke “redeneerlijnen”. Er werd door zowel DCMR, de landsadvocaat als de vertegenwoordiger van TTE keihard gelogen. Voor hen lagen documenten uit de jaren 80 waarin zwart op wit stond dat het de bedoeling was om de slakken in het grondwater te dumpen. Alledrie ontkenden zij dit domweg. De bezwarencommissie nam hier geen genoegen mee en stuurde kort na de zitting een brief met aanvullende vragen naar Gedeputeerde Staten. Die pittige brief vind je hier:
Bouwen op slakken onmogelijk
Er wordt in alle plannen vanuit gegaan dat de slakken op het terrein kunnen blijven liggen en er bovenop gebouwd kan worden. Kenmerk van dergelijke bouwstoffen is echter dat ze geen vast onderdeel van de bodem mogen worden en altijd terugneembaar toegepast moeten worden. Je vindt ze dus in geluidswallen, onder wegen, parkeerterreinen enz. Dus je kunt er altijd weer bij. Dat is niet het geval wanneer er permanent gebouwen bovenop gezet worden. De landsadvocaat heeft al betoogd dat er geen sprake is van een permanente situatie, want de “gebouwen kunnen immers gesloopt worden”. Dat is echter niet hoe het werkt en gaat de gemeente Krimpen aan den IJssel nog grote problemen opleveren.
19 april spoedzitting bij de Raad van State
Voor vrijdag 19 april heeft de Raad van State met spoed ruimte gemaakt om ons verzoek tot het treffen van een voorlopige voorziening te behandelen. Wij menen dat zolang er zoveel onduidelijkheid is over de AVI-slakken er geen handelingen mee verricht mogen worden. Wordt vervolgd!
Comité Betere Aanpak EMK-Gifterrein 